Tinh dầu tên tiếng Anh là Essential Oil, là một hỗn hợp nhiều các hợp chất dễ bay hơi, có mùi đặc trưng tùy thuộc vào nguồn gốc nguyên liệu cung cấp. Cần phân biệt rõ tinh dầu với dầu ăn và dầu mỏ. Cho đến nay vẫn chưa có một sự thống nhất về định nghĩa tinh dầu. Người thì cho rằng tinh dầu là các chất thơm thu được từ thực vật, người khác cho rằng tinh dầu là sản phẩm thứ cấp trong quá trình trao đổi chất trong thực vật. Theo Martin Petozilka, Charles Ehret, tinh dầu là sản phẩm thu được bằng phương pháp cất lôi cuốn hơi nước từ nguyên liệu thực vật. Đa số tinh dầu có nguồn gốc từ thực vật và một số ít từ động vật (cầy hương, chồn hôi…) thường ở thể lỏng ở nhiệt độ phòng, rất dễ bay hơi mà không bị phân hủy. Các hợp phần trong tinh dầu hòa lẫn vào nhau, nếu một lượng tinh dầu nào đó là một khối đồng nhất (một pha) bắt đầu sôi ở một nhiệt độ phụ thuộc vào thành phần và tỉ lệ giữa các hợp phần.
Bạn đang xem : Terpenoid là gì
Khác với dầu ăn, thành phần của tinh dầu là những hợp chất thuộc dãy terpen, công thức chung là ( C10H16 ) n và những dẫn xuất có chứa oxy của terpen như rượu, cetone, aldehyde. Còn dầu béo là những hợp chất thuộc dãy parafin, olefin … không thuộc dãy terpen. Dầu ăn không bay hơi với hơi nước nên không chưng cất được, dầu ăn sau khi tinh chế thường không có mùi thơm đặc trưng, trong quy trình dữ gìn và bảo vệ dầu ăn hoàn toàn có thể có mùi do bị ôi khét, hư hỏng .
Tính chất của tinh dầu:
Bạn đang đọc: Terpenoid là gì
Tinh dầu thường sống sót dạng thể lỏng ở nhiệt độ thường, mùi thơm, ít khi có màu trừ tinh dầu chứa aluzen có màu xanh, có tỉ trọng thấp so với nước, chỉ số khúc xạ cao. Tinh dầu bay hơi được, độ tan trong nước hay trong những dung môi rất khác nhau, hầu hết không tan, đúng chuẩn là ít hay rất ít tan trong nước. Tinh dầu là một hỗn hợp nhiều thành phần nên không có nhiệt độ sôi nhất định. Để phân biệt sơ bộ và nhìn nhận tinh dầu người ta địa thế căn cứ vào những hằng số vật lí như tỷ trọng ( d ), chiết suất ( n ), độ quang cực ( α ) và những chỉ số hoá học như chỉ số axit, chỉ số ancol, chỉ số cacbonyl, chỉ số este … của nó là xác lập .
Phân loại tinh dầu
Người ta thường phân loại tinh dầu theo hai cách : phân loại theo nguồn gốc nguyên vật liệu để điều chế tinh dầu và phân loại theo thành phần chính của tinh dầu .
Phân loại theo nguồn gốc
Tinh dầu là một loại chất lỏng có mùi thơm thường được tách chiết bằng chiêu thức chưng cất hấp dẫn hơi nước từ những bộ phận của cây như rễ, thân, lá, hoa và vỏ cây hoặc từ những thành phần khác của thực vật. Dựa vào nguyên vật liệu sản xuất để gọi tên tinh dầu, khi đó mùi của tinh dầu cũng đặc trưng cho mùi của nguyên vật liệu. Ví dụ như tinh dầu cam ngọt và mùi của tinh dầu này là mùi của quả cam ngọt, tinh dầu ngọc lan tây và tinh dầu có mùi là mùi của hoa ngọc lan tây … Cách phân loại này vừa nói được loại nguyên vật liệu dùng để sản xuất tinh dầu, vừa nói được mùi đặc trưng của tinh dầu cũng như của nguyên vật liệu và như vậy nó rất thuận tiện cho người dùng .
Phân loại theo thành phần chính
Căn cứ vào thành phần có hàm lượng lớn nhất hay tổng những thành phần có hàm lượng lớn để gọi tên tinh dầu. Ví dụ như tinh dầu màng tang ( Litsea cubeba Lour ) là tinh dầu terpenoid vì citral là thành phần chính của nó, một dẫn xuất oxy của monoterpen, chiếm trên 60 %. Tinh dầu hương nhu trắng ( Ocimum Gratisimum L. ) có thành phần chính là eugenol ( 60 % – 80 % ), một dẫn xuất của phenylpropan nên nó cũng là tinh dầu phenylpropanoid. Cách phân loại này không riêng gì cho biết thành phần chính của tinh dầu mà còn cho biết thành phần chính thuộc loại hợp chất gì nên rất thuận tiện cho nhận thức và xu thế sử dụng tinh dầu. Tuy vậy, cách phân loại như trên chỉ là tương đối vì có nhiều loại tinh dầu không những có thành phần terpenoid mà còn có cả thành phần phenylpropanoit nữa. Ví dụ tinh dầu bạch đậu khấu ( Mefristica fragram H. ), ngoài thành phần terpenoid như pinerycamphen còn có cả myristixen là dẫn xuất của phenylpropan .
Xem thêm : Websphere là gì ?
Tinh dầu terpenoid
Trong vạn vật thiên nhiên, số lượng tinh dầu terpenoid chiếm đại đa số. Wallach ( 1887 ) và Ruzica ( 1921 ) đã điều tra và nghiên cứu cấu trúc phân tử của terpenoid và đi đến nhận xét rằng toàn bộ những phân tử của thành phần tinh dầu terpenoid đều được thiết kế xây dựng trên cơ sở đơn vị chức năng isopren ( C5 ). Nói cách khác là người ta hoàn toàn có thể phân loại khung cacbon của những thành phần tinh dầu terpenoid thành những đơn vị chức năng isopren ( C5 ) và như vậy, tuỳ theo số đơn vị chức năng isopren trong cấu trúc phân tử mà người ta chia terpenoid thành những lớp chất khác nhau :
Hemiterpen được thiết kế xây dựng từ 1 đơn vị chức năng isopren ( C5 ) ; Monoterpen được kiến thiết xây dựng từ 2 đơn vị chức năng isopren ( C10 ) ; Sesquiterpen được thiết kế xây dựng từ 3 đơn vị chức năng isopren ( C15 ) ; Điterpen được thiết kế xây dựng từ 4 đơn vị chức năng isopren ( C20 ) ; Sestoterpen được thiết kế xây dựng từ 5 đơn vị chức năng isopren ( C25 ) ; Triterpen được thiết kế xây dựng từ 6 đơn vị chức năng isopren ( C30 ) ; Politerpen được thiết kế xây dựng từ nhiều đơn vị chức năng isopren ( C5 ) n .
Theo L. Ruzika, những đơn vị chức năng isopren trong phân tử terpenoid thường link “ đầu đuôi ” với nhau :
Phát hiện này không những thôi thúc tìm kiếm quy luật chung của sự hình thành những phân tử terpenoid trong vạn vật thiên nhiên trên cơ sở những đơn vị chức năng isopren mà còn giúp ích rất lớn trong việc xác lập cấu trúc phân tử của những terpenoid mới tìm được và còn gợi mở sự tìm kiếm những đơn vị chức năng isopren vạn vật thiên nhiên để tìm ra sự phát sinh sinh học ( biogenesis ) những terpenoid .
Sự phát sinh sinh học các terpenoid
Theo Folker ( 1956 ) và những nghiên cứu và điều tra tiếp theo của Blocklynen, Dopjax đã làm tìm ra con đường sinh tổng hợp axit mevalonic và chính sách chuyển hoá axit này thành những đơn vị chức năng isopren sinh học, làm cơ sở cho những quy trình sinh tổng hợp những terpenoid trong vạn vật thiên nhiên. Quá trình này được J. Manh ( 1992 ) tóm tắt như sau :
Đầu tiên là sự ngưng tụ 2 phân tử axetyl-ScoA tạo thành axetoaxetyl-SCoA ( I ), tiếp theo là sự cộng hợp ái nhân của axetyl-ScoA khác vào phân tử xetoaxetyl-ScoA vừa tạo thành rồi thuỷ phân cho mẫu sản phẩm 3 – hiđroxy-3-metylglutaryl-SCoA ( II ). Khử
mẫu sản phẩm thành hemithioaxetyl ( III ) và khử tiếp thành axit 3R – mevalonic ( IV ), axit này bị photphat hoá, decacboxyl hoá và loại nước để tạo thành isopentenyl pyrophotphat ( V ) ( IPP ) và dimetylallyl pyrophotphat ( VI ) ( DMAPP ) hay tạo thành IPP rồi đồng phân hoá thành DMAPP. Các đơn vị chức năng isopren hoạt động giải trí này là những nguyên vật liệu cho sinh tổng hợp những terpenoid trong vạn vật thiên nhiên .
Hình 1.1 Sơ đồ sinh tổng hợp các “isopren hoạt động”
Tinh dầu phenylpropanoid ( C6 – C3 )
Tinh dầu phenylpropanoid là tinh dầu mà thành phần chính là những dẫn xuất phenylpropan và được sinh tổng hợp từ phenylalanin. Số lượng loại tinh dầu này trong vạn vật thiên nhiên không nhiều và phổ cập bằng tinh dầu terpenoid nhưng nó có giá trị kinh tế tài chính cao và có nhiều ứng dụng cho đời sống. Ví dụ tinh dầu hương nhu trắng ( Ocimum Gratissimum L. ) có chứa eugenol chiếm tới 70 – 73,5 %, ở Nam Trung Quốc thành phần này lên tới 95 %. Tinh dầu quế ( Cinnamomum Cassia J.S. Presc ) có thành phần chính là anđehit cinnamic ( 2 ) chiếm từ 70 – 95 %. Tinh dầu xá xị ( Cinnamomum porrecterum Kosteon Slee ) có thành phần chính là Safrol ( 3 ) chiếm 90 – 96 %. Vanillin ( 4 ) một thành phần thông dụng trong nhựa cây bồ đề ( Stymax Pierc ) .
Hình 1.2. Sơ đồ sinh chuyển hoá phenylalanin thành những phenylpropanoid
Vai trò của tinh dầu trong đời sống thực vật
Với nguyên tố cacbon lưu lại và những chiêu thức khác, người ta đã chứng tỏ được rằng tinh dầu cũng như nhiều hợp chất khác trong khung hình thực vật được sinh tổng hợp từ cùng một chất khởi đầu, đó là axit axetic. Axit này chuyển thành Geranylpyrophotphat và Farnesylpyrophotphat ; từ hai dẫn xuất này đã sinh tổng hợp ra hàng loạt chất khác nhau, cung ứng nhu yếu và tăng trưởng của khung hình thực vật. Quá trình đó được Nicolaev miêu tả như sau :
Hình 1.3 Sơ đồ chuyển hoá Geranylpyrophotphat và Farnesylpyrophotphat trong khung hình sống ( Nicolaev, 1968 )
Người ta cũng chứng tỏ được rằng tinh dầu tham gia vào nhiều quy trình chuyển hoá trong khung hình thực vật. Nó sống sót trong thực vật không những ở dạng tự do trong những túi tinh dầu mà còn link với những hợp chất khác nhau trong những mô của tế bào thực vật và như thế tinh dầu tham gia vào những quy trình trao đổi chất, quy trình sinh lý, sinh hoá trong khung hình thực vật. Có người cho rằng tinh dầu tự do trong những túi tinh dầu là chất tiết của cơ quan tiết của thực vật, nhưng nhiều người cho rằng đó là chất dự trữ, chất bảo vệ. Còn tinh dầu link với những chất khác trong những mô, những cơ quan khác nhau của thực vật là tinh dầu chuyển hoá, tinh dầu công dụng .
Theo P.X. Tanaxienco ( 1985 ), tinh dầu trong thực vật có những vai trò sau đây :
Bảo vệ: chống sâu bệnh, chống nấm, chống tàn phá của ngoại cảnh;Biến đổi sức căng bề mặt của nước trong cây, thúc đẩy sự vận chuyển nước, tăng hiệu quả của phản ứng enzyme.
Xem thêm : 0122 Là Mạng Gì – đôi đấu Số Top 1
Gần đây người ta cho rằng tinh dầu, nhất là phần nhẹ, phần có mùi là thông tin hoá học giữa những khung hình sống trong giới thực vật và có khi đóng vai trò duy trì sự sống sót và tăng trưởng của thực vật, đặc biệt quan trọng là tinh dầu của những loài hoa, chính nhờ mùi của tinh dầu của những loài hoa mà ong, bướm, côn trùng nhỏ bị hấp dẫn để tận hưởng nên chúng chuyển từ hoa này sang hoa khác, từ hoa đực sang hoa cái, mang theo những nhuỵ hoa làm cho quy trình thụ phấn thêm hiệu quả và thực vật thêm tăng trưởng .
Chuyên mục : Hỏi Đáp
Source: https://swing.com.vn
Category: Wiki
